Eigendomsvoorbehoud

Bij een koopovereenkomst ontstaan twee verbintenissen (verplichtingen); de koper moet de koopsom aan de verkoper voldoen en de verkoper moet het product aan de koper leveren.

Wanneer partijen gelijk oversteken, lopen zij beiden nauwelijks tot geen risico. Op hetzelfde moment dat zij hun verplichting nakomen, ontvangen zij immers de tegenprestatie van hun contractspartner.

Wanneer het niet mogelijk is om gelijk over te steken, loopt diegene die het eerst moet presteren het risico dat hij zijn verplichting wél nakomt, maar zijn contractspartner diens verplichting vervolgens niet. Hoewel het gelukkig in veruit de meeste gevallen goed gaat, is het toch altijd vervelend wanneer het in een specifiek geval misgaat.

Verkleinen risico

Er zijn een aantal juridische mogelijkheden om deze risico’s te verkleinen. Zo kan diegene die het laatst moet presteren, een zekerheidsrecht verstrekken (zodat diegene die het eerst moet presteren zich ergens op kan verhalen wanneer zijn contractspartner tekort schiet in zijn verplichting(en)). Gedacht kan worden aan de vestiging van een pand- of hypotheekrecht of het (laten) afgeven van een bankverklaring. Vanwege de daaraan verbonden vereisten en/of kosten, zijn deze mogelijkheden echter lang niet altijd een (reële) optie.

Wanneer de verkoper als eerste moet presteren, kan de verkoper het product, als alternatief, onder eigendomsvoorbehoud leveren. In dat geval blijft de verkoper in principe eigenaar van het geleverde product, totdat de koopsom volledig is voldaan.

Sterke positie bij eigendomsvoorbehoud

Een eigendomsvoorbehoud is behoorlijk “sterk”. Wanneer de koper failliet gaat voordat de koopsom is voldaan (het ultieme nachtmerriescenario voor de verkoper), kan de verkoper het onder eigendomsvoorbehoud geleverde product “gewoon” terugvorderen bij de curator, tenzij de curator bereid is om alsnog de koopsom te voldoen. Totdat de koopsom volledig is voldaan, blijft de verkoper immers eigenaar.

Tegelijkertijd dekt de levering onder eigendomsvoorbehoud niet alle risico’s af. Wanneer de koper het product doorverkoopt (en doorlevert) aan een derde en die derde er niet bekend mee was dat het product onder eigendomsvoorbehoud was geleverd (en dat in redelijkheid ook niet hoefde te verwachten), kan de (eerste) verkoper het product niet van die derde terugvorderen.

Tevens gaat het eigendomsrecht verloren in geval van natrekking, vermenging of zaakvorming en heeft het bodemvoorrecht van de fiscus voorrang op een eigendomsvoorbehoud op inventaris.

Een eigendomsvoorbehoud kan specifiek in een individuele koopovereenkomst worden vastgelegd, maar ook worden bedongen via toepasselijke algemene voorwaarden. In dat laatste geval is het wel van belang dat de algemene voorwaarden correct op de overeenkomst van toepassing worden verklaard en dat ze niet vernietigbaar zijn, bij voorbeeld omdat ze niet ter hand zijn gesteld.