Afgebroken onderhandelingen

Het afbreken van onderhandelingen en gerechtvaardigd vertrouwen kan soms leiden tot schade. Denk aan gemaakte onderzoekskosten en getroffen voorbereidingen. Soms kan zelfs gederfde winst worden gevorderd. Voorkom dat u voor zulke schade kunt worden aangesproken. Of vorder alsnog de schade die u zelf lijdt als gevolg van onderhandelingen die door uw beoogde partner onverwacht zijn afgebroken.

Contractsvrijheid

In Nederland bestaat contractsvrijheid. Dit betekent dat partijen in beginsel zelf mogen bepalen met wie zij contracteren en wat zij overeenkomen. Deze vrijheid is echter niet absoluut. Uit vaste rechtspraak komt naar voren dat partijen zich ook voorafgaand aan het sluiten van overeenkomsten naar redelijkheid en billijkheid behoren te gedragen. Zo mogen partijen niet discrimineren bij het uitzoeken van hun contractspartij en mag de inhoud van de overeenkomst niet in strijd zijn met een dwingende wetsbepaling, de openbare orde of de goede zeden. Voorbeelden van overeenkomsten die door hun inhoud ongeldig zijn, zijn de prostitutieovereenkomst of een contract met een huurmoordenaar, maar u kunt daarbij ook denken aan een overeenkomst om iemands afval ergens – in strijd met de geldende wet- en regelgeving – illegaal te dumpen.

Het beginsel van contractsvrijheid brengt ook met zich mee dat partijen in principe op elk moment de onderhandelingen mogen beëindigen. Dit sluit ook aan bij het uitgangspunt dat iemand pas ergens aan gebonden is, nadat hij zijn woord gegeven heeft (het contract ondertekend heeft). Ook deze vrijheid is echter niet onbegrensd.

Gerechtvaardigde belangen

In 1957 heeft de Hoge Raad bepaald dat partijen die met elkaar onderhandelen over een overeenkomst, rekening moeten houden met de gerechtvaardigde belangen van hun onderhandelingspartner. In latere uitspraken heeft de Hoge Raad geoordeeld dat dit kan betekenen dat het onaanvaardbaar is om gebruik te maken van de bevoegdheid om de onderhandelingen af te breken. Voorwaarde daarvoor is dat de onderhandelingspartner er door de gedragingen van de ander gerechtvaardigd op mocht vertrouwen dat de overeenkomst tot stand zou komen.

Schadevergoeding of voortzetten onderhandelingen

Indien één van de partijen de onderhandelingen afbreekt op een moment dat hem dat niet meer vrij stond, heeft zijn onderhandelingspartner recht op schadevergoeding. Deze schadevergoeding kan niet alleen bestaan uit de gemaakte kosten (denk bijvoorbeeld aan onderzoekskosten), maar ook uit misgelopen winst. Eventueel kan bij de rechter worden gevorderd dat de opzeggende partij de onderhandelingen moet voortzetten. Hieraan kan zelfs een verbod worden gekoppeld om met derden te onderhandelen.

Zelfs als de onderhandelingen nog niet in de fase zijn dat afbreken daarvan niet meer mogelijk is, kan de fase waarin de onderhandelingen zich bevinden met zich meebrengen dat de opzeggende partij toch verplicht is om de door de onderhandelingspartner gemaakte kosten te vergoeden. Hiervan kan met name sprake zijn als de afbrekende partij weet dat de onderhandelingspartner aanzienlijke kosten heeft gemaakt ten behoeve van het onderhandelingsproces.

Uw mogelijkheden tot schadevergoeding

Hieronder volgen enkele tips om de kans op een schadevergoeding te vergroten wanneer uw onderhandelingspartner de onderhandelingen tussentijds eenzijdig beëindigt:

1. Leg met elkaar een tijdspad vast voor de onderhandelingen. Hoe langer dit wordt gevolgd, hoe meer u erop mag vertrouwen dat de onderhandelingen succesvol (zullen) blijven verlopen en dat (dus) een overeenkomst tot stand zal komen;
2. probeer zoveel mogelijk (deel)overeenkomsten vast te leggen. Indien over een groot aantal punten overeenstemming is bereikt, is goed verdedigbaar dat u erop mocht vertrouwen dat ook over de overige discussiepunten wel overeenstemming zou worden bereikt, zeker als die resterende geschilpunten minder belangrijk zijn;
3. informeer uw onderhandelingspartner tussentijds over de kosten die u hebt gemaakt. Als uw onderhandelingspartner weet dat u substantiële kosten hebt geïnvesteerd in de onderhandelingen, kan hij gehouden zijn deze aan u te vergoeden.

En wat als u de onderhandelingen wilt afbreken?

Ondanks het voorgenoemde, blijft de hoofdregel dat u bevoegd bent om de onderhandelingen op elk door u gewenst moment te beëindigen. Eerder genoemde uitzondering (dat er sprake is van aansprakelijkheid voor afgebroken onderhandelingen) gaat namelijk alleen op als uw onderhandelingspartner er gerechtvaardigd op mocht vertrouwen dat de overeenkomst tot stand zou komen. Dat vertrouwen moet er ook nog eens zijn op het moment dat de onderhandelingen worden afgebroken. Of uw onderhandelingspartner er op dat moment gerechtvaardigd op mocht vertrouwen dat de overeenkomst tot stand komt, heeft u zelf in de hand. Dat vertrouwen moet immers door u zijn gewekt. Bent u zich hiervan bewust tijdens de onderhandelingen.

Overigens spelen niet alleen de belangen van uw onderhandelingspartner een rol bij de beoordeling of u schadeplichtig bent als u de onderhandelingen afbreekt. Ook úw belang is een factor die (mee)gewogen wordt, naast eventuele onvoorziene (externe) omstandigheden die zich in de loop van het onderhandelingsproces hebben voorgedaan. Denk aan de bankencrisis waardoor het voor veel ondernemers moeilijk, zo niet onmogelijk, werd om geld te lenen. Een goede reden om onderhandelingen af te breken zal door een rechter eerder worden aanvaard dan een slechte reden.

Risico op aansprakelijkheid verkleinen

Op onderstaande manieren kunt u het risico verkleinen dat u schadeplichtig wordt voor het beëindigen van de onderhandelingen:

1. voorkom dat bij uw onderhandelingspartner het vertrouwen ontstaat dat hoe dan ook een overeenkomst tot stand zal komen. U kunt dit bijvoorbeeld doen door, (in het begin van de onderhandelingen, wellicht in een “letter of intent”), af te spreken dat de overeenkomst pas tot stand komt op het moment dat over alle geschilpunten overeenstemming is bereikt en/of dat u alleen gebonden bent aan afspraken die schriftelijk zijn vastgelegd in een door beide partijen ondertekende overeenkomst. Door de onderhandelaar die optreedt voor een (grotere) organisatie zou kunnen worden aangegeven dat het onderhandelingsresultaat pas bindend is als een ander (orgaan), bijvoorbeeld een leidinggevende, de raad van bestuur en/of de raad van commissarissen, akkoord gaat met het eindresultaat van de onderhandelingen;
2. indien u de onderhandelingen wilt afbreken op een moment dat uw onderhandelingspartner erop mag vertrouwen dat de overeenkomst tot stand zal komen, kunt u ervoor zorgen dat het vertrouwen wegzakt, bijvoorbeeld door eerder besproken discussies te heropenen of nieuwe discussies te openen. Op het moment dat bij uw onderhandelingspartner het vertrouwen op het tot stand komen van een overeenkomst verdwijnt, kunt u de onderhandelingen alsnog opzeggen zonder schadevergoeding verschuldigd te zijn;
3. als u de onderhandelingen moet afbreken op het moment dat uw onderhandelingspartner erop vertrouwt dat er een overeenkomst tot stand komt en u niet de tijd hebt om dat vertrouwen weg te nemen, is het verstandig om behoedzaam te corresponderen met uw onderhandelingspartner. Wijt het afbreken van de omstandigheden, waar mogelijk, aan geloofwaardige externe omstandigheden die zich gedurende het onderhandelingsproces hebben voorgedaan.

Vraag tijdig om deskundig advies

Weet dat u ons al kunt inschakelen tijdens het onderhandelingsproces. Als advocaat kunnen wij u adviseren over hoe u kunt voorkomen aansprakelijk te worden gesteld voor schade als u de onderhandelingen wilt afbreken. Als u schade leidt als gevolg van afgebroken onderhandelingen kunnen wij u uiteraard eveneens uitstekend bijstaan. Tevens kunnen wij voor u een kort geding tot door onderhandelen opstarten indien uw handelspartner zonder reden de onderhandelingen stopt, terwijl u wel al bijna de handtekeningen had gezet op een contract dat voor 99% was uit onderhandeld.

Neem voor meer informatie en de mogelijkheden contact met ons op.